Vijf lichtjes fonkelen in de goudkleurige wandlantaarns aan de muur in de ontvangsthal van het hospice in Nijkerk. De lichtjes staan symbool voor elke gast in het hospice. “Het blijft bijzonder dat je een stukje mee mag lopen in de laatste fase van iemands leven. Dat je er voor iemand mag zijn. Juist in een periode waarin mensen heel kwetsbaar kunnen zijn, willen ze soms graag hun levensverhaal met jou delen”, vertelt zorgvrijwilliger Petra van de Haar over haar werk binnen het hospice.
Comfortabel en waardig levenseinde
Met een achtergrond in het management van KPN en de financiële sector begon ze acht jaar geleden met het vrijwilligerswerk in het hospice. “Iets totaal anders”, glimlacht ze. “Maar iedere vrijwilliger brengt zijn eigen achtergrond, zijn eigen verhaal en unieke eigenschappen met zich mee. We hebben allemaal andere voelsprieten. Daarin vullen we elkaar aan. Je hebt een bepaalde klik met gasten. De één vangt dit signaal op, de andere weer wat anders. Allemaal met het uitgangspunt om de gast een comfortabel en waardig levenseinde te geven.”
Het hospice heeft zes ruime hospicekamers. Er zijn vier vrijwilligersdiensten verdeeld over de dag. Iedere dienst zijn er twee vrijwilligers. In de nacht is er een slaapwacht en er is 24 uur een verpleegkundige in huis.
Van de Haar weet uit ervaring dat sommige gasten het lastig vinden om hulp te vragen in het hospice. “Vorige week stapte diegene nog zelf op de fiets om boodschappen te doen en ineens kun je weinig meer. Dat loslaten en hulp accepteren kan een strijd zijn die mensen voeren. Het is goed om het daar met elkaar over te hebben. Dat dat gevoel er mag zijn. Ik vind het mooi als iemand zich kwetsbaar durft op te stellen. In mijn werk dacht ik altijd probleemoplossend. Hier heb ik moeten leren dat ik niks kan oplossen. Maar dat iemand het me wel mag vertellen en ik er voor die persoon kan zijn.”
Thuishuis
Op het fornuis in de landelijke groene keuken pruttelt een pan met champignonsoep. ”We willen een thuishuis zijn. Waar de sfeer en geuren overeenkomen met die van thuis. Die beleving is voor onze gasten fijner”, ervaart de Nijkerkse. “Met de gasten die langer verblijven bouw je een band op. Je leert ze goed kennen. De partners en de familie eten hier als ze dat willen ook mee aan de gezamenlijke eetkamertafel.“
Ondanks de moeilijke tijd ervaren familieleden het verblijf in het hospice van hun familielid vaak als een rustpunt. “De familieleden zijn zo druk geweest met het zorgen voor hun geliefde, dat daardoor hun relatie anders is geworden. In het hospice worden veel zorgtaken van hen overgenomen, hierdoor kunnen ze weer de normale relatie oppakken. Zoals die van een moeder en dochter of vader en zoon.”
Ondanks de korte opname van haar moeder in het hospice vertelde een dochter aan van de Haar dat die laatste dagen heel waardevol waren. “Ze kon in alle rust afscheid nemen van haar moeder en samen met ons de laatste zorg geven.”
Zingeving
Voorlezen uit de Bijbel, een liedje zingen, het masseren van handen of een goed gesprek. In een rapportagetool houden de vrijwilligers bij wat die dag van waarde is geweest voor de gast. “Zo kunnen alle vrijwilligers zien wat iemand fijn vindt en hoe we de dag zin kunnen geven. De vraag: waarom ben ik er nog? speelt hier elke dag. Daar proberen we alert op te zijn. In alles wat je doet, probeer je in de laatste fase waarde toe te voegen aan het leven. Dat iemand waardig en niet alleen sterft.”
"In alles wat je doet, probeer je in de laatste fase waarde toe te voegen aan het leven. Dat iemand waardig en niet alleen sterft.”
De vrijwilligers houden ook een persoonlijk dagboekje bij voor de gast. Met fragmenten uit gesprekken, passende kaarten met mooie teksten en beschrijvingen van de dagelijkse dingen in het hospice. “Een blijvende herinnering voor de nabestaanden.”
Eigen verdriet
In de familiekamer pakt ze een gedichtenbundel en bladert naar het gedicht dat haar het meeste raakt. Het gedicht beschrijft een plotseling gemis. In de afgelopen twee jaar nam ze zelf afscheid van twee dierbare mensen in haar leven. “Mijn man is twee jaar geleden overleden en mijn moeder overleed tien maanden daarna. Het verdriet blijft, maar ik kan er nu beter mee omgaan. Dat heeft mijn moeder me zo geleerd. Ze zei altijd: je kunt erin blijven hangen, maar je kunt ook weer de mooie kanten van het leven gaan zien.”
De eerste keer dat ze na het overlijden van haar moeder afscheid moest nemen van een gast in het hospice viel haar zwaar. Haar collega voelde dat goed aan en hielp haar daarbij. “Dat voelde fijn. Die zorg voor de zorgende. Het hospiceteam voelt als een warm nest. We doen dit samen.”
Morele dillema’s
Naast haar eigen vrijwilligersdiensten leidt ze ook nieuwe zorgvrijwilligers op. Ze leert ze om symbolisch hun voeten te vegen bij binnenkomst en bij het verlaten van het hospice. “Als je hier binnenkomt is jouw aandacht vol voor de gast, dan werkt het niet als jouw hoofd nog bij een probleem thuis zit. Maar ook bij het weggaan willen we niet dat wat je meemaakt als vrijwilliger hierbinnen, dat meeneemt naar huis. Je moet er niet van wakker liggen. Als dat wel zo is, kunnen vrijwilligers aan de bel trekken. Dan is er altijd ruimte voor een gesprek om jouw emoties uit te spreken.”
Volgens Van de Haar moet je bewust zijn van jouw eigen normen en waarden, maar je ook kunnen aanpassen aan die van de gast. Dat kan soms morele dillema’s geven. “Een vrouw wilde absoluut geen pijnmedicatie vanwege haar geloof. Ze vond dat ze die pijn moest doorstaan, terwijl ik het liefste haar pijn wilde verzachten. Wat de gast belangrijk vindt, gaat dan voor.”
“Gepaste afstand is de juiste nabijheid."
Die zoektocht naar welke persoon ze voor zich heeft maakt haar werk mooi. “Gepaste afstand is de juiste nabijheid. Voor de één is dat dichtbij, zoals een hand op de arm. Voor de ander is dat naast het bed zitten. Je ontdekt zelf wat gepast is.”
Een leeg bed
Ze is erop voorbereid dat ze aan het begin van een nieuwe dienst een leeg bed kan aantreffen. “Je weet dat de dag komt, dat iemand overlijdt in het hospice. Het is een proces waar je naartoe groeit. Ik weet dat het dan goed is. Dat het tijd was om te gaan. Soms ben ik voor die persoon ook blij dat het zo is, want het kan erg zwaar zijn om ziek te zijn.”
Na het overlijden komen familieleden soms langs om foto’s te laten zien van de begrafenis. Van de Haar: “Sommigen gaan daar heel bewust mee om en hebben het nodig om een periode af te sluiten. Ze gaan de confrontatie aan met hun nieuwe toekomst. Op zoek naar het nieuwe normaal. Onze deur staat altijd open als wij daarbij kunnen helpen. Laatst was er een meneer, die op de dag af een jaar na het overlijden van zijn vrouw een bezoek bracht aan het hospice. Voor hem voelde het goed om op die dag hier te zijn. Een praatje te maken, een kop koffie te drinken en fijne herinneringen op te halen.”
Troostboom
Aan de troostboom in de ontvangsthal hangen tientallen glazen blaadjes. Op ieder blad staat de naam van degene die onlangs is overleden in het hospice. “Tijdens een jaarlijks bijeenkomst geven we het blaadje als herinnering mee aan de familie”, legt ze het ritueel uit. “Je kunt iets voor iemand betekenen. Er voor iemand zijn. Ik doe dit werk vanuit mijn hart. Het leert me ook om te relativeren. Om dankbaar te zijn voor wat ik wel heb.”
Veluwse Verschilmakers gezocht
In de rubriek Veluwse Verschilmakers belichten we mensen en initiatieven in de regio Noordwest-Veluwe die zich inzetten om de wereld op hun eigen manier mooier te maken. Ken jij een echte Veluwse Verschilmaker die niet mag ontbreken in deze rubriek? Tip ons via [email protected].
💬 Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: [email protected] of bel 0341-798 298
