A1 Mediagroep

1. Wat is MKZ?
Mond- en klauwzeer, afgekort MKZ, is een zeer besmettelijke virusziekte die voorkomt bij zogeheten evenhoevige zoogdieren. Denk daarbij bijvoorbeeld aan koeien, varkens, schapen en geiten, maar ook aan wilde dieren zoals herten en wilde zwijnen, en aan meer exotische hoefdieren als giraffen, kamelen en lama's.

MKZ verspreidt zich razendsnel via onder meer speeksel, melk, mest en urine van besmette dieren. Het kan ook indirect worden overgebracht, bijvoorbeeld als een mens het virus overdraagt van het ene dier naar het andere. Het virus kan zich daarnaast ook nog via de lucht verspreiden.

Runderen en schapen kunnen al besmet raken als ze worden blootgesteld aan 10 tot 25 virusdeeltjes, zeggen onderzoekers van de Wageningen University & Research (WUR). Ter vergelijking: melk, mest en sperma kunnen wel 1 miljoen virusdeeltjes per gram of milliliter bevatten.

2. Wat zijn de symptomen?
Niet elke diersoort wordt even zwaar getroffen door de ziekte. Bij geiten en schapen verloopt MKZ bijvoorbeeld over het algemeen vrij mild. De dieren die er doorgaans het zwaarst onder lijden, zijn runderen en varkens.

De ziekte begint, zoals de naam doet vermoeden, rond de bek en de hoeven. Dieren hebben koorts, maken een zieke indruk en eten minder. Ook gaan ze kwijlen en krijgen ze blaren rond de hoeven, op de tong en in de mond. Koeien met MKZ produceren aanzienlijk minder melk. De ziekte duurt meestal een kleine twee weken.

Hoewel slechts een heel klein deel van de volwassen dieren met MKZ aan de ziekte overlijdt, is het wel zeer gevaarlijk voor jonge dieren. Op sommige plaatsen sterft wel honderd procent van de kalveren en biggen aan de ziekte, volgens de WUR-onderzoekers.

Normaal gesproken kan een dier maar één keer met MKZ besmet worden, omdat ze tijdens hun ziekte weerstand opbouwen tegen het virus.

3. Is het besmettelijk voor mensen?
Slechts in zeer uitzonderlijke gevallen kunnen mensen besmet raken met MKZ. Zelfs als dat al gebeurt, is het virus voor mensen ongevaarlijk; er kunnen dan wat blaasjes rondom de mond ontstaan die vanzelf weer weggaan. Ook voor paarden hoef je niet te vrezen, want die zijn onevenhoevig en dus immuun tegen MKZ, net als neushoorns trouwens.

De symptomen van MKZ bij mensen lijken een beetje op die van hand-, voet- en mondziekte (HVM), die vooral bij kinderen voorkomt, maar dit is een andere ziekte die niets met MKZ te maken heeft.

4. Hoe bescherm je je dieren?
Om verspreiding van het virus tegen te gaan, is het verstandig om dieren uit voorzorg niet naar andere plaatsen te vervoeren, zo lang de MKZ-dreiging in de lucht hangt. Landbouwminister Femke Wiersma kondigde zaterdag 11 januari een afvoerverbod voor vleeskalveren af, met uitzondering voor de slacht.

Veehouders die na 1 december 2024 vee hebben geïmporteerd vanuit de Duitse deelstaat Brandenburg, wordt geadviseerd dit te melden bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Het importeren van vee uit Duitsland wordt voorlopig afgeraden.

Tot slot: wees extra waakzaam en raadpleeg bij twijfel de dierenarts. Als een dier symptomen van MKZ vertoont, zijn veehouders en artsen verplicht dat te melden. Veehouders moeten in dat geval elk contact met andere veebedrijven voorkomen.

5. Is er een vaccin of geneesmiddel?
Er bestaan verschillende vaccins die helpen tegen verschillende varianten van MKZ. Tot 1992 werden in Nederland alle dieren ouder dan vier maanden preventief tegen MKZ gevaccineerd, maar omdat dat veel geld kostte en niet altijd even effectief was, gebeurt dat niet meer.

Sterker nog: preventief vaccineren tegen MKZ is verboden in de Europese Unie. Dat komt doordat MKZ, net als veel andere veeziekten, bijna nooit meer voorkomt in Europa. MKZ-vrij vlees kan vanwege handelsregels makkelijker worden geëxporteerd naar andere delen van de wereld als het dier waarvan het vlees afkomstig is, niet gevaccineerd is.

Als er sprake is van een MKZ-uitbraak, kan het zijn dat besmette dieren alsnog worden gevaccineerd. Dan moet wel eerst worden vastgesteld om welke variant van MKZ het gaat. Het is echter gebruikelijker om dieren zo snel mogelijk te ruimen, omdat dat effectiever is dan vaccineren. Bij de grootschalige uitbraak in 2001 werden – tot boosheid van velen – veel dieren preventief geruimd.